W dniu 23 listopada 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-321/22, w którym po raz kolejny pochylił się nad zagadnieniem związanym z kosztami okołokredytowymi oraz zasadami ich określana w treści umowy kredytu czy pożyczki.
W zawartych w wyroku motywach rozstrzygnięcia wskazano, iż sąd krajowy dokonując oceny czy zawarte postanowienie umowne jest nieuczciwe powinien mieć na względzie okoliczność czy zawarty w umowie warunek umowy przewiduje dokonanie zapłaty na rzecz instytucji finansowej kosztów w wysokości nieproporcjonalnej do świadczonej w zamian usługi. Tym samym sąd zobowiązany jest do dokonania kalkulacji ponoszonych przez konsumenta kosztów okołokredytowych i sprawdzenia czy w danych okolicznościach nie zostały one ustalone w wygórowanej wysokości, a tym samym są dla konsumenta rażąco nieuczciwe.
Wskazania wymaga, iż ustalenie czy w danych okolicznościach zawarty w umowie zapis rażąco narusza interesy konsumenta w zakresie kosztów okołokredytowych będzie zależało od indywidualnych ustaleń poczynionych w toku danej sprawy. Niemniej jednak zaznaczenia wymaga, iż do takiej sytuacji zaliczyć będzie można przypadek, w którym dochodzi do zdublowania kosztów np. poprzez pobranie odsetek od skredytowanych kwot kredytu czy pożyczki. Jeśli zatem skredytowanym kosztem kredytu jest prowizja od udzielonego kredytu, a instytucja finansowa pobiera odsetki od całości kwoty uruchomionego kredytu (w tym również niewypłaconej kredytobiorcy prowizji), taki przypadek będzie można rozpatrywać w kategorii zawyżenia kosztów kredytu.
Jednocześnie we wskazanym wyroku TSUE zaznaczył, iż przy wytoczeniu powództwa konsument może dokonać sformułowania żądania pozwu w ten sposób, iż będzie domagał się stwierdzenia nieważności umowy bez względu na to, iż w danej sytuacji takiemu konsumentowi będzie jednocześnie przysługiwało inne roszczenie względem banku np. roszczenie o zapłatę. TSUE tym samym po raz kolejny podniósł, iż sąd rozpoznający daną sprawę nie może dokonać oddalenia roszczenia kredytobiorcy tylko z tego powodu, iż dokonał on błędnego skonstruowania roszczenia i tym samym zaniechać dokonania oceny ważności zawartej umowy kredytu.
Wreszcie TSUE wskazał, iż o nieważności całości zawartej umowy kredytu może przesądzić sam fakt ustalenia przez sąd nieuczciwości zapisów odnoszących się do sposobu ustalenia zasad ponoszenia przez kredytobiorcę opłat okolokredytowych związanych z zaciągniętym kredytem. Tym samym, co do zasady, wadliwość tylko jednego zapisu może przesądzić o nieważności zawartej umowy kredytu, przy czym Trybunał wskazał, iż przeszkodą do zastosowania takiej sankcji jest sytuacja, w której taki zapis można wydzielić i ustalić pozostałą część postanowień umowy, które mogą funkcjonować samodzielnie.
Przywołany wyrok TSUE należy ocenić jako korzystny z punktu widzenia ochrony klientów podmiotów rynku finansowego, będących konsumentami. Wyrok ten zwiększa szanse konsumentów do sądowego podważenia postanowień umów kredytów i pożyczek nakładających na nich zbyt wygórowane koszty.
