Postanowieniem z dnia 31 maja 2024 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie w sprawie o sygn. akt: I C 1226/23 orzekł o skierowaniu do TSUE pytań prejudycjalnych dotyczących stosowania w umowach wskaźnika referencyjnego WIBOR.
Zgodnie z treścią wydanego postanowienia pytania te dotyczyć będą ustalenia przez TSUE następujących okoliczności:
- czy art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR;
- w przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze, czy art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR;
- w przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze i drugie, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że zapisy umowy dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR można traktować jako stojące w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powodujące znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, z uwagi na niewłaściwe poinformowanie konsumenta odnośnie narażenia na ryzyko zmiennej stopy procentowej, w tym w szczególności niewskazaniu w jaki sposób ustala się wskaźnik referencyjny będący podstawą ustalania zmiennego oprocentowania i jakie wątpliwości są związane z jego nietransparentnością oraz nierównomierny rozkład tego ryzyka na strony umowy;
- w przypadku pozytywnej odpowiedzi na wcześniejsze pytania, czy art. 6 ust 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 zdanie 2 oraz art. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku uznania za nieuczciwe postanowienia umownego dotyczącego zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR możliwym jest dalsze funkcjonowanie umowy, w której wysokość oprocentowania kwoty kapitału kredytu będzie się opierała na drugim składniku ustalającym wysokość oprocentowania zawartym w umowie, to jest stałej marży banku, co spowoduje zmianę oprocentowania kredytu ze zmiennego na stałe.
Dokonując syntetycznego objaśnienia istoty skierowanych do TSUE pytań należy wskazać, iż:
- pytanie pierwsze dotyczy stwierdzenia czy sąd w ogóle posiada uprawnienie do dokonania analizy postanowień umownych odnoszących się do wskaźnika referencyjnego WIBOR. W tym zakresie wskazania wymaga, iż część przedstawicieli sektora bankowego uważa, iż WIBOR jako wskaźnik referencyjny określony w unijnym rozporządzeniu BMR stanowi przepis prawa i z tego powodu nie może on podlegać badaniu pod względem abuzywności. Odpowiedź pozytywna na pierwsze pytanie oznaczać będzie, iż okoliczność zamieszczenia wskaźnika WIBOR w rozporządzeniach unijnych nie stanowi przeszkody do dokonania analizy jego zgodności z prawem;
- pytanie drugie dotyczy ustalenia czy wskaźnik WIBOR stanowi element kształtujący główne świadczenia stron (a zatem czy jest on istotnym elementem umowy) oraz czy warunki umowne określające wskaźnik WIBOR zapisane są prostym i zrozumiałym dla kredytobiorcy językiem;
- pytanie trzecie dotyczy zakresu informacyjnego jaki powinien był zostać przekazany kredytobiorcy odnośnie do wskaźnika referencyjnego WIBOR, w szczególności dotyczących procedury ustalania tego wskaźnika, czynników mających wpływ na jego zmianę oraz wpływ tej zamiany na obciążenie finansowe kredytobiorcy w toku realizacji umowy kredytu;
- pytanie czwarte dotyczy ustalenia skutków jakie będą się wiązały ze stwierdzeniem niezwiązania kredytobiorcy zapisami odnoszącymi się do wskaźnika WIBOR, a w szczególności tego czy wówczas usunięciu z umowy podlega jedynie sam wskaźnik referencyjny (w efekcie czego kredyt oprocentowany byłby samą marżą kredytu), czy też eliminacji podlega całe postanowienie umowne odnoszące się do klauzuli zmiennego oprocentowania (w efekcie czego kredyt byłby kredytem nieoprocentowanym w żadnym zakresie).
Reasumując powyższe pytania dotyczą najistotniejszych kwestii związanych ze wskaźnikiem WIBOR, tj. oceną możliwości stwierdzenia jego abuzywności i niezwiązania konsumenta jego postanowieniami. Odpowiedź Trybunału na zadane przez Sąd Okręgowy w Częstochowie pytania będzie, w zależności od kierunku, wydania orzeczenia punktem zwrotnym w zakresie kierowania przez konsumentów pozwów w sprawie kredytów opartych o zmienną stopę procentową. Tym samym wagę wydanego w powyższej sprawie orzeczenia TSUE będzie można przyrównać do orzeczenia jakie zostało wydane w sprawie C-260/18 (Dziubak c/a Raiffeisen), które jak należy przypomnieć rozpoczęło lawinę pozwów w tzw. sprawach frankowych. Czy podobnie będzie w sprawie kredytów złotowych? Czas pokaże.
