12 grudnia 2024 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał kolejne orzeczenie w sprawie wskaźników referencyjnych, które tym razem dotyczyło hiszpańskiego wskaźnika IRPH. Wyrok ten ma istotne znaczenie dla rynku finansowego, ponieważ TSUE stwierdził, że krajowe sądy mają prawo analizować uczciwość stosowanej przez bank stawki referencyjnej. Trybunał wyraźnie wskazał, że banki są zobowiązane do dostarczenia klientom nie tylko definicji wskaźnika referencyjnego, ale również pełnej informacji o ryzykach związanych z jego stosowaniem.
Orzeczenie to stanowi ważny krok w ochronie praw konsumentów, ponieważ Trybunał podkreślił, że okoliczności przedstawiane przez rząd RP, jakoby wskaźnik referencyjny oficjalnie stosowany przez państwo członkowskie nie podlegał ocenie sądowej, są bez znaczenia. Nawet jeśli wskaźnik referencyjny ma status oficjalny, instytucje finansowe muszą spełniać wymogi przejrzystości i uczciwości wobec konsumentów. TSUE jasno określił, że to, czy umowa kredytowa jest ważna, zależy od jej uczciwości i przejrzystości, a nie od samego faktu zastosowania oficjalnego wskaźnika.
Dodatkowo TSUE podkreślił, że banki muszą zapewnić, iż kredytobiorcy są w pełni świadomi potencjalnych skutków gospodarczych wynikających z zawarcia umowy, w której stosowany jest wskaźnik referencyjny. W związku z tym instytucje finansowe mają obowiązek dostarczenia nie tylko definicji wskaźnika, ale również pełnych informacji umożliwiających ocenę jego wpływu na warunki kredytu.
Wyrok ten jest szczególnie istotny dla polskich kredytobiorców, ponieważ wskazuje na sposób, w jaki TSUE postrzega tematykę wskaźników referencyjnych oraz konieczność przestrzegania określonych standardów podczas zawierania umów kredytowych opartych na takich wskaźnikach. W Hiszpanii wskaźnik IRPH posiada status oficjalnego wskaźnika referencyjnego, co pozwala na bezpośrednie przełożenie rozważań TSUE na sytuację dotyczącą polskiego wskaźnika WIBOR.
W kontekście wskaźnika WIBOR, sektor bankowy w Polsce argumentuje, że klauzule związane z tym wskaźnikiem nie powinny podlegać ocenie sądowej, ponieważ wynikają one z unijnego rozporządzenia BMR, które reguluje kwestię kluczowych wskaźników. Banki twierdzą, że zastosowanie WIBOR-u jest zgodne z prawem unijnym i nie powinno być kwestionowane przez krajowe sądy. Niemniej jednak, TSUE w swoim wyroku wskazał, że fakt, iż wskaźnik wynika z regulacji unijnej, nie zwalnia banków z obowiązku uczciwego informowania klientów o ryzykach związanych z kredytami hipotecznymi, które często są udzielane na kilkanaście lub kilkadziesiąt lat.
Przypadek C-300/23, w którym Trybunał już wypowiedział się na temat tego rodzaju zagadnień, sugeruje, że w sprawie polskich pytań prejudycjalnych dotyczących WIBOR-u TSUE może przyjąć podobne stanowisko. Oczekiwane orzeczenie w tej sprawie ma zostać wydane w ciągu najbliższego roku, co może znacząco wpłynąć na sytuację prawną i ekonomiczną polskich kredytobiorców. Sektor bankowy bacznie obserwuje rozwój wydarzeń, przygotowując się do możliwych konsekwencji tego wyroku.
