Zgodnie z obowiązującymi przepisami domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż kobiety, które je urodziła. W przypadku urodzenia się dziecka w małżeństwie prawo wychodzi z założenia, iż w takim wypadku, co do zasady nie ma wątpliwości kto jest ojcem dziecka. Natomiast w sytuacji, gdy dziecko rodzi się w związku pozamałżeńskim powyższa zasada nie obowiązuje (rodzice dziecka nie pozostają w związku małżeńskim) zatem nie można skorzystać z domniemania ojcostwa.
W takim wypadku niezbędne jest przeprowadzenie procedury ustalenia ojcostwa. Ustalenie to może mieć istotne skutki dla matki dziecka, gdyż może prowadzić do nabycia dla ojca praw i obowiązków związanych ze stosunkiem prawnego ojcostwa np. uzyskanie m prawa do kontaktów z dzieckiem, opieki nad nim bądź powstania obowiązku alimentacyjnego lub kwestii spadkowych.
Ustalenie ojcostwa, tak jak i każdą procedurę przewidzianą przepisami prawa można przeprowadzić na dwa sposoby, tj. w sposób dobrowolny lub przy pomocy postępowania sądowego (przy czym zaznaczenia wymaga, iż uznanie ojcostwa może dotyczyć nie tylko dziecka już narodzonego, ale także poczętego).
Jeśli chodzi o dobrowolne uznanie ojcostwa to może ono mieć miejsce przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. W procedurze tej uznanie ojcostwa sprowadza się do złożenia oświadczenia przez mężczyznę, iż jest ojcem dziecka oraz do potwierdzenia przez matkę jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. Zaznaczenia wymaga jednak, iż kierownik urzędu stanu cywilnego może odmówić zastosowania przewidzianej procedury w wypadku, gdy uzna uznanie za niedopuszczalne lub powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka.
Drugim ze wskazanych sposobów uznania dziecka jest wytłoczenie powództwa o uznanie ojcostwa w trybie sądowym. Wniosek o ustalenie ojcostwa może być złożony w pozwie zarówno przez ojca jak i przez matkę (powództwo takie może wytoczyć także dziecko). W pozwie matka może żądać już od domniemanego ojca alimentów na dziecko, zwrotu kosztów wyprawki dla dziecka oraz zwrotu kosztów utrzymania matki w okresie okołoporodowym.
Powództwo o ustalenie ojcostwa jest ograniczone terminem. Zarówno matka jak i ojciec mogą wytoczyć powództwo do ukończenia przez dziecko pełnoletniości, przy czym wskazania wymaga, iż istotny jest moment wytoczenia powództwa, a nie moment jego zakończenia. (postępowanie może się zakończyć nawet po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności). Powyższe ograniczenie czasowe nie występuje w przypadku, gdy powodem jest samo dziecko (pełnoletniość dziecka nie stanowi przeszkody do wystąpienia z powództwem o ustalenie ojcostwa) lub występujący w jego imieniu prokurator (ten ostatni może wytoczyć powództwo, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego).
W tym miejscu wskazania wymaga, iż jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, matka oraz domniemany ojciec mogą wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Z kolei w razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.
Oczywiście może zdarzyć się tak, iż domniemany ojciec dziecka może złożyć oświadczenie o uznaniu dziecka, które nie jest zgodne ze stanem faktycznym (ojciec na skutek różnych zdarzeń może pozostawać w błędzie co do swojego ojcostwa). Jeśli zatem nawet po wielu latach okazało by się, że ojciec dziecka nim nie jest, może on wytoczyć w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa (przy czym zaznaczyć wymaga, iż wspomniany termin dla dziecka rozpoczyna swój bieg od dnia, w którym dziecko uzyskało pełnoletniość).
